Theodara
‘Een van de machtigste keizerinnen van het Byzantijnse Rijk’

Over Theodora
(500 - 548)

Theodora I was een van de machtigste en meest invloedrijke keizerinnen van het Byzantijnse of Oostromeinse Rijk.

Haar ouders werkten in het circus en Theodora trad al op jonge leeftijd op als actrice. Vóór haar huwelijk met de senator Justinianus reisde ze veel tussen Constantinopel, Alexandrië in Egypte en Libië. Waarschijnlijk was ze daarnaast courtisane, in die tijd een gebruikelijke combinatie.

In 525 werd het verbod op trouwen tussen mannen van stand en actrices afgeschaft. Justinianus en Theodora trouwden gelijk en werden keizer en keizerin in 527. Theodora had zeggenschap over Justinanus’ plannen en strategieën en woonde vergaderingen bij, wat in die tijd vrijwel ongehoord was. Tijdens de Nika-opstand in 532, die Justinianus bijna de troon kostte, raakten twee wagenrenteams, de Blauwen en de Groenen, slaags in het hippodrome van Constantinopel.

Theodora trad kordaat op en weerhield Justinianus en zijn generaals ervan om de stad te ontvluchten. Zij bleven en sloegen de opstand neer met behulp van het leger.

Tot haar dood in 548 droeg Theodora bij aan de wetgeving in het keizerrijk om de positie van vrouwen en met name actrices te verbeteren. Ze stelde de doodstraf in voor verkrachting, verbood gedwongen prostitutie, sloot bordelen en bouwde een klooster waar ze voormalige prostituees opving. Ook kregen vrouwen meer rechten over echtscheiding, woningbezit en kindervoogdij.

Facts

• Keizerin Theodora werkte als jonge vrouw in het circus als actrice en danseres.

• Het gerucht dat Theodora in een bordeel werkte is aan schrijver Procipius toe te schrijven, die in zijn boek Vergeten verhalen de keizerin zwart maakt vanwege haar lage komaf.

• Theodora en Justinianus bouwden de Hagia Sofia, een van de beroemdste kerken van Constantinopel/Istanbul, opnieuw op na de Nika-opstand.

• Theodora kwam op voor vrouwenrechten: zo zorgde ze dat dochters voortaan konden erven en bruidsschatten niet meer nodig voor een geldig huwelijk.

• Ook maakte ze pooiers illegaal, kocht meisjes vrij uit de prostitutie en schortte de executie op van een vrouw die de doodstraf had gekregen omdat ze was vreemdgegaan.

Quotes

‘Hoe kan een keizer zich permitteren de vlucht te nemen? (…)Wij zijn rijk, en daar liggen onze schepen. Maar bedenk tevoren of u, als u in veiligheid bent, niet zult betreuren dat u de dood niet boven uw behoud hebt verkozen.’
– Theodora tegen haar man, keizer Justinianus. Uit Passies, intriges en politiek: Spraakmakende keizerinnen in Byzantium door Hein L. van Dolen (2015)

‘Zij ontbood de pooiers en bordeelhouders bij zich om ze de les te lezen. Daarna informeerde ze wat er was betaald voor elk meisje en onder ede verklaarden de mannen dat zij vijf solidi of goudstukken per stuk hadden neergelegd. Dit bedrag kregen ze vergoed door Theodora, die bovendien aan ieder meisje één solidus en een nieuw kleed gaf voordat ze naar hun ouderlijk huis werden gestuurd – een initiatief dat geprezen werd: ‘Zo bevrijdde deze vrome keizerin de meisjes van het juk van de ellendige slavernij.’
- Hein L. van Dolen, Passies, intriges en politiek: Spraakmakende keizerinnen in Byzantium door Hein L. van Dolen (2015)

OPDRACHT

Opdracht: Keizerin Theodora strijdt voor vrouwenrechten
Niveau: 1 havo, vwo en bovenbouw havo, vwo

Periode: Middeleeuwen
Tijd: 20 minuten