Lilith
‘Toen creëerde Hij een vrouw voor Adam en noemde haar Lilith.’

Over Lilith

Wie Adam zegt, zegt Eva. Adams vrouw, geschapen uit een van zijn ribben, zorgde voor de welbekende zondeval en verbanning uit het Paradijs. Maar volgende het jodendom had zij een voorgangster, die ruzie kreeg met Adam en het Paradijs vrijwillig verliet: Lilith.

Lilith dook voor het eerst op in de oude Mesopotamische literatuur als een demon die mannen verleidde, kinderen vermoordde en kon vliegen als de wind. Maar echt bekend werd zij door Het Alfabet van Ben Sirach, een middeleeuwse satiretekst over de joodse Talmoed.

Daarin schept God na Adam een vrouw voor hem uit dezelfde aarde, Lilith geheten. Maar de twee krijgen al snel ruzie omdat Lilith als Adams gelijke behandeld wil worden: tenslotte zijn ze van hetzelfde stof gemaakt. Ze worden het maar niet eens en Lilith vliegt weg uit het Paradijs. Als straf zorgt de Schepper ervoor dat er van haar nakomelingen elke dag honderd zullen sterven. Lilith dreigt dan dat ze alle kinderen ziek zal maken die geen amulet bij zich hebben.

In joodse teksten, veelal door mannen geschreven, werd Lilith een afgeschilderd als een mannenverleidster en kindermoordenaar. Zo ontstond al vroeg het gebruik van amuletten om jonge moeders en hun pasgeboren kinderen tegen Lilith te beschermen, wat ook in de 20e eeuw nog voorkwam. In de jaren ’70 riepen joodse feministen Lilith uit tot een heldin: een vrijgevochten vrouw die niet zwichtte voor tradities en vrouwenonderdrukking.

Facts

• Het jodendom erkent Lilith als de eerste vrouw van Adam, die vóór Eva door God gecreëerd werd.

• Haar naam kwam eerder voor in Mesopotamische literatuur zoals het Gilgamesj-epos, waar ze als demon werd afgeschilderd.

• Lilith werd vooral bekend door Het Alfabet van Ben Sirach, een middeleeuwse satiretekst over de joodse Talmoed

• Lilith kwam symbool te staan voor de nacht, ziekte, kindersterfte en het verleiden van getrouwde mannen.

• Tijdens de feministische tweede golf werd Lilith door joodse feministen herontdekt als toonbeeld van een vrijgevochten vrouw die met tradities brak.
  
  

Quotes

‘Adam en Lilith begonnen te ruziën over het hebben van gemeenschap. Ze zei: ‘Ik wil niet onder liggen’, en hij zei: ‘Ik wil niet onder jou, maar bovenop jou liggen. Jij behoort onderop te liggen, omdat ik de superieur ben.’ Lilith antwoordde: ‘Wij zijn ieders gelijke, zoals wij beide uit de aarde geformeerd zijn´. Maar zij luisterden niet naar elkaar. Toen Lilith dit zag, sprak zij de Onuitsprekelijke Naam en vloog in de lucht weg. Adam stond biddend voor Zijn Schepper: ‘Heerser van het universum! De vrouw die U mij gaf is van mij weggelopen.’ Direct zond de Eeuwige, geprezen zijt Gij, deze drie engelen om haar terug te brengen’

- Het alfabet van Ben Sirarch, een satiretekst uit de middeleeuwen over de joodse Talmoed (rond 700-1000)

OPDRACHT

Opdracht: Lilith, een feminist in de bijbel?
Niveau: Onderbouw havo, vwo/ bovenbouw havo, vwo
Periode: Prehistorie
Tijd: 15 minuten