Venusbeeld, ook wel bekend als Venus van Willendorf, Wellcome Collection.
Over Venus van Willendorf
(ca. 25000 jaar geleden/ steentijd )
Al meer dan honderd jaar proberen archeologen te raden naar de betekenis van de ‘Venus van Willendorf’. Het okerkleurige stenen beeldje, dat in 1908 werd opgegraven in zuid Oostenrijk, staat bekend als een van de belangrijkste en best bewaarde ‘kunstobjecten’ uit de steentijd.
Vanaf de negentiende eeuw doken dit soort beeldjes regelmatig op bij opgravingen van Frankrijk tot Rusland. Archeologen uit die tijd noemden ze ‘Venusbeeldjes’ omdat de beeltenissen van naakte vrouwen hen deden denken aan Venus, de Romeinse godin van de liefde en seksualiteit. Zij werd namelijk ook altijd naakt afgebeeld. Deze interpretatie, uit de tijd dat archeologie en kunst door vrijwel alleen mannen werden beoefend, nam dan ook aan dat het beeldje door en voor mannen gemaakt was. Ze dachten dat het misschien gemodelleerd was op een vrouw met overgewicht.
Vrouwelijke archeologen opperden later dat het beeldje een Moeder Aarde kon voorstellen die door prehistorische vrouwen werd aanbeden. Mogelijk was het ook een zelfportret van een (zwangere) vrouw die zichzelf van bovenaf gezien heeft afgebeeld, met vervormde lichaamsverhoudingen. Waarom het beeldje geen gezicht heeft en het hoofd geheel bedekt is met een soort vlechten is moeilijker te verklaren.
Omdat de buik, borsten, venusheuvel en dijen zijn uitvergroot, denkt men vandaag de dag nog steeds dat het beeldje met seksualiteit en vruchtbaarheid te maken had. Er zijn echter ook Venusbeeldjes gevonden die minder overdreven proporties hebben, wat de Venus van Willendorf eerder een uitzondering dan bevestiging van deze regel maakt.
Facts
De Venusbeeldjes stammen uit de paleolithische of steentijd, zo’n 30,000 jaar geleden.
Ze zijn vernoemd naar Venus, de Romeinse godin van de liefde en seksualiteit.
Ze worden geassocieerd met vruchtbaarheidsrituelen, maar hun echte betekenis is onbekend.
Ze zijn overal in Europa gevonden bij opgravingen.
Sommigen hadden overdreven vrouwelijke kenmerken, anderen hadden meer ‘standaard’ proporties.
Gifje ‘Tripple Goddess’ door Nina Paley, 2017.
Quotes
‘Ook haar gezichtsloosheid lijkt naar een universele boodschap te verwijzen. In haar tijd was die waarschijnlijk voor iedereen duidelijk; wij zullen haar nooit helemaal doorgronden. Dat maakt haar net zo mysterieus als de glimlachende Mona Lisa van Da Vinci.’
- uit: ‘Venus van Willendorf’ in Oostenrijk Magazine
‘Er zijn nu meer theorieën over Venusbeeldjes dan er Venusbeeldjes zijn. Bij gebrek aan feiten is bijna elke interpretatie mogelijk. (…) Zelfs de bekende gedachte dat de beeldjes op een of andere manier vruchtbaarheid moeten afsmeken, is niet waterdicht. Voedsel was schaars in de ijstijd, dus het was helemaal niet zo’n goed idee om nog meer kinderen te vragen. Anderen beweren weer dat voedsel voor jagers/verzamelaars wel overvloedig aanwezig was. Landbouw kost veel meer tijd en leverde in het begin minder calorieën op.’
- Bianca Stigter over de tentoonstelling 100.000 jaar seks: Over liefde, vruchtbaarheid en wellust in het Drents Museum, in NRC Handelsblad (2004)
OPDRACHT
Opdracht: Symbool voor Moeder Aarde of Vruchtbaarheid?
Niveau: Onderbouw mavo, havo, vwo
Tijd: 10 minuten
Periode: Prehistorie
Kenmerken:
Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen.
Levenswijze van jagers en verzamelaars.