Still uit tekenfilm de Flintstones.
Over de Oervrouw
(800.000 – 5300 v. Chr. / steentijd)
Waar denk je aan bij de term ‘jagers en verzamelaars’? Misschien wel aan mannen in pantervellen met speren en bessen-etende vrouwen naast het kampvuur. Maar waar komt dat beeld eigenlijk vandaan?
Het enige wat we met zekerheid weten over de prehistorische mens hebben we afgeleid uit hun botten, die ons de leeftijd en geslacht vertellen. Al het andere is speculatie, gebaseerd op de vindplaats van graven en de voorwerpen waarmee ze begraven zijn.
Archeologie werd tot aan de jaren ’60 van de vorige eeuw vrijwel exclusief door mannen beoefend. Daardoor zijn veel ideeën die we hebben over de prehistorische mens beïnvloed door een Westers perspectief met een duidelijke genderrolverdeling. Mannelijke archeologen gingen er bijvoorbeeld automatisch vanuit dat Venusbeeldjes van naakte vrouwen iets seksueels betekenden en waren gemaakt voor en door mannen.
Of dat de aanwezigheid van wapens duidde op het graf van een mannelijke krijger, terwijl potjes en sieraden bewezen dat de overledene een vrouw was. Inmiddels weten we dat er ook vrouwelijke krijgers bestonden en dat veel prehistorische mannen ook sieraden droegen.
Men vraagt zich steeds vaker af of prehistorische mensen onze ideeën over mannelijkheid en vrouwelijkheid, als ze die al hadden, zouden hebben gedeeld.
Facts
Archeologen kunnen zich laten misleiden door een moderne interpretatie van grafgiften of attributen, waardoor ze het skelet zelf niet goed bestuderen.
De opkomst van vrouwen in de archeologie rekende af met het idee dat vrouwen en kinderen in de oertijd alleen een passieve rol speelden.
Moderne jager-verzamelaar culturen, zoals in de Filipijnen, Congo en Amazone, leven vaak in een egalitaire maatschappij, waar vrouwen en mannen dezelfde activiteiten uitvoeren.
Waarschijnlijk jaagden oermensen niet systematisch op mammoeten, maar namen ze de botten mee van zieke of dode dieren.
De echte rolverdeling in de prehistorie blijft een mysterie, maar zeker is dat mannen en vrouwen even hard moesten werken om te overleven.
Schoolplaat getekend door Johan Herman Isings - waar generaties Nederlandse scholieren mee zijn opgegroeid - laat een traditioneel beeld van de prehistorie zien.
Quotes
‘De oermensen leefden niet in een mammoet-economie die om de jacht draaide, maar ondernamen een veelvoud aan activiteiten om onder barre omstandigheden te overleven.’
– Peter Giesen in ‘De oervrouw was een vent’, de Volkskrant (2008)
‘Vrouwen speelden een belangrijke rol in de economie van de steentijd. De gedachte dat zij gehinderd werden door de zorg voor kinderen, is onjuist. Ze namen baby’s gewoon mee als ze werkten. Bovendien was het grootbrengen van kinderen geen taak voor één persoon, maar voor de hele groep. Ook ouderen en oudere kinderen konden op jonge kinderen passen. In het stenen tijdperk hoefde je ook niet bang te zijn dat ze onder een auto kwamen.’
- Archeologe Linda Owen, geciteerd in ‘De oervrouw was een vent’, de Volkskrant (2008)
OPDRACHT
Opdracht: Jagers en verzamelaars - tijd voor een nieuwe schoolplaat!
Niveau: Onderbouw vmbo, havo, vwo
Tijd: 30-40 minuten
Periode: Prehistorie
Kenmerken:
Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen.
Levenswijze van jagers en verzamelaars.